Madde bağımlılarının %90’dan fazlası erkektir.
Türkiye’de madde kullanımına başlama 14 ve 18 yaş aralığında gerçekleşmektedir.
Kalabalık ve geniş ailelerde ebeveyn kontrolü zayıf olduğu için madde kullanma riski bu ailelerdeki gençlerde daha fazla görülmektedir.
Yaşanılan şehrin nüfus büyüklüğü arttıkça gençlerin kontrolü, takibi zorla açmakta ve madde kullanım riski ile maddeye ulaşma imkânları artmaktadır.
Türkiye’de varoş ve gecekondu bölgeleri olarak tabir edilen yerlerdeki ailelerin eğitim ve sosyal ekonomik seviyesine bağlı olarak öğrencilerin ilgi ve ihtiyaçlarının karşılanmasında yetersizlikler söz konusudur. Bu yetersizliklere bağlı olarak bu bölgelerdeki madde kullanma riski daha fazladır.
Madde Kullanımında En Önemli Etken: Yaşadığınız Çevre
Anne ya da babası olmayan yahut boşanmış olan öğrencilerde çeşitli travmalar yaşanmakta, aile ilgisinden ve sevgisinden yoksun kalan bu çocuklarda madde kullanımı hayatındaki boşluğu doldurmak için bir numaralı çıkış yolu olmaktadır.
Eğitim düzeyi düşük olan annelerin çocuklarının sorunlarını anlama ve çözümleme kapasitesindeki zayıflık sebebi ile öğrenci kendince yanlış davranış modelleri geliştirir ve bunları uygular. Bu davranışlardan birisi de madde kullanımı olabilmektedir. Aynı durum babanın eğitim düzeyi için de geçerlidir.
Ailenin ekonomik seviyesindeki zayıflıklar gencin çevresinde ve arkadaş etkisiyle oluşan beklentilerini karşılayamaması nedeniyle yaşamış olduğu tatminsizlik duygusu ve bu duygunun getirmiş olduğu yanlış davranışlar da bulunma riski artmaktadır. Bu risk ekonomik seviyesi yüksek olan ailelerin çocuklarında da mevcuttur.
Çocuğun veya gencin yaşadığı çevrede madde kullanımının yaygın olması çocuğu risk altında bulundurur.
Çocuğun ailesi içerisinde madde kullanan bir kişi var ise çocuğun bu maddeyi kullanma riski 8 kat daha fazladır.
Çocuğun veya gencin arkadaş grubu içerisinde madde kullanan birisi varsa çocuk bu grubun içerisinde bulunduğu sürece risk altındadır. Bu sebeple maddeye ulaşma ve elde etme olanağı oldukça yüksektir.
Arkadaşları arasında en az 3 arkadaşından 1 tanesinin madde kullanıyor olması kullanmayan çocuğun madde kullanma riskinin 4 kat artırır.
Madde Kullananlarda Davranışsal, Fiziksel ve Ruhsal Değişim Başlar
Öğrenci son bir yıl içinde herhangi bir nedenle madde kullanmayı denemişse risk sürekli vardır.
Öğrencinin kavgaya meyilli olması kendisini kontrol problemi yaşadığını göstermektedir kavgaya meyilli olan gençlerde bulunan davranış bozukluğu aşırı hareketlilik ve davranışlarını kontrol edememe durumu madde kullanımına yatkınlığı bir sebep olarak gösterilmektedir.
Öğrenci istekte bulunduğu konularda aceleci davranışlarda bulunuyor ve talep ettiği şeyleri elde etme konusunda hırslı bir yapıya sahipse madde kullanımı konusunda risk altındadır. Bu anlamda ailede veya çevrede çocuğun isteklerinin sürekli doyurularak çocuğun doyumsuz hale getirilmesi çocuktaki madde kullanım riskini yükseltmektedir.
Ailenin çocuğunu hangi sıklıkla takip ve kontrol ettiği, onun madde kullanıp kullanmadığı hakkında bir fikir oluşturabilir. Çocuğunun nerede, kimlerle temas ettiğini, neler yaptığını takip etmeyen ailelerde çocukların madde kullanma riski artmaktadır. İlgi gösterilmeyen ve kontrolden uzak tutulan çocukta sorumluluk duygusu gelişmez ve kötü alışkanlıklara temayül göstermeye başlar.
Sürekli bitkinlik, yorgunluk, halsizlik ve güçsüzlük durumu madde kullanımının fiziksel belirtileri arasında en önemlisidir.
Gözlerin kızarık olması, sürekli sulanması, sürekli kısık tutulması veya haddinden fazla açık görülmesi madde kullanımının belirtilerindendir.
Yüz ve cilt renginde solma, ciltte kızarıklıklar, lekelenmeler ve cildin çeşitli yerlerinde morarmalar görülürse bu durum madde kullanmanın belirtisidir.
Ergen yaşta dövme yaptırılması ve dövme yaptırmaya meyilli olma durumu madde kullananlarda sık sık görülen bir davranıştır. Bununla birlikte sakar izi adı ile bilinen jilet, bıçak ve kalemtıraş bıçağı ile yapılan kendine zarar verme davranışı ve madde kullanan gençlerde daha fazla rastlanmaktadır.
Öğrencinin yürüyüşünde veya konuşmasında bir dengesizlik gözlenmesi, mütemadiyen sağa sola yalpalayarak yürümesi, ayakta sabit duramayıp bir yerlere sürekli dayanması, fiziksel aktivite gerektiren sportif faaliyetler de görülen başarısızlık, sportif aktivitelerden sürekli kaçma durumu öğrencinin madde kullandığına dair bazı göstergeleridir.
Öğrencinin bir anda ani gülmeleri, sonra birdenbire ağlamaya başlaması, ani kontrolsüz çıkışlar, çok fazla konuşma ya da az konuşma, bağırarak veya sesini kontrol altına almadan konuşma, konuşma sırasında harfleri ve kelimeleri tam telaffuz edememe ve geveleme, konuşmanın anlaşılamaması, sürekli olarak ailesiyle, büyükleri ve arkadaşları ile tartışma davranışlarında bulunması, kendisine söylenenleri yanlış veya ters anlaması, aşırı alınganlık veya aşırı umursamazlık madde kullanmanın belirtileri arasındadır.
Hayatı Sıkıcı Bulma Bağımlılığın Belirtisi Olabilir!
Öğrencinin özellikle okul dışında plansız ve kontrolsüz olarak zaman geçirmesi madde kullanan çevrelerle daha kolay çalışmasını sağlar.
Öğrenci başarısının düşmesi gencin madde kullanmaya başladığının bir belirtisi olarak düşünülmeli ve araştırılmalıdır.
Madde kullanımı öğrencide hayatın ve insanların anlamsız olduğu, yaşamın sıkıcı ve daraltıcı olduğu düşüncesini hâkim kılar.
Gencin hiçbir hayal kuramaması ve geleceğe dair umutsuz olması madde kullandığının belirtilerinden olabilir. Madde kullanmayı bir veya birkaç kez denemiş olan öğrenciler geleceklerini değerlendirirken içerisinde bulundukları durumdan daha kötü şeyler olacağı yönünde düşünmektedirler.
Öğrencinin beslenme alışkanlıklarındaki değişim, ani bir şekilde kilo almaya başlaması ya da ani kilo vermeye başlaması, kaslardaki zayıflıklar ve küçülmeler, buna bağlı güçsüzlük, bazı yiyeceklere olan aşırı düşkünlük madde kullanımına bağlı olarak gelişen durumlardır.
Öğrencinin hiçbir gerekçe belirtmeden okula devam etmemesi veya okuldan kaçması madde bağımlılığı ile ilgili en önemli göstergelerden biridir.
Öğrencilerin ergenlik döneminde öğretmenleri ve okul idaresi ile tartışmaya girmesi, devlet mallarına zarar vermesi ve davranışlarında artan asabiyet durumu madde kullandıklarını gösteren belirtilerdir.
Madde kullanan gençlerin çevresi madde kullananlar ile oluşmaktadır. Madde bağımlısı öğrenci madde kullanmayan arkadaşlarından uzaklaşmaya başlar, kendisini soyutlar ve yalnız hisseder. Öğrencinin ani bir şekilde arkadaş çevresini değiştirmesi onun madde kullandığı konusundaki şüpheleri artırmaktadır.